Zakrzepica żył głębokich jest bardzo poważną chorobą, która w krótkim czasie może doprowadzić do niebezpiecznych dla życia komplikacji. Ponieważ objawy mogą w początkowej fazie zostać niezauważone, bardzo ważna jest profilaktyka.
82-latka, Teodozja, zmaga się z zakrzepicą od wielu lat. Dodatkowo cierpi na wiele innych chorób.
– Problem z zakrzepicą miała moja mama i babka. One oczywiście nie zostały zdiagnozowane, bo to były czasy wojny, ale miały identyczne objawy – mówi. – Jak tylko zauważyłam, że coś złego dzieje się z moją nogą, od razu wiedziałam, że to problem z krążeniem. U nas to rodzinne.
Zakrzepica jest najczęstszym powikłaniem choroby niedokrwiennej serca, miażdżycy, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, stanów pooperacyjnych oraz żylaków. Choroba polega na powstaniu w żyle zakrzepu, który utrudnia przepływ krwi przez naczynie. Dotyczy głównie żył kończyn dolnych oraz miednicy. Może wystąpić również jako powikłanie pooperacyjne lub poporodowe, po ciężkich złamaniach i w chorobach serca. Często powoduje odrywanie się dużych zakrzepów i tworzenie groźnych zatorów, zwłaszcza w płucach. Jest to powikłanie zagrażające życiu, dlatego każdy powinien wiedzieć, co to jest zakrzepica i jak w porę ją rozpoznać. Choroba najczęściej występuje u kobiet po 40. roku życia. Według statystyk prawie 100 tys. Polaków zmaga się z zakrzepicą żył głębokich.
Zakrzepica nie jest chorobą jednorodną i w medycynie wyróżnia się kilka rodzajów tego schorzenia. Rodzaje zakrzepicy dzieli się na podstawie lokalizacji występującego zakrzepu. Wymienia się następujące typy:
- zakrzepica dystalna – obejmuje żyły łydki. Występuje najczęściej, jednak rzadko prowadzi do powstawania niebezpiecznych dla życia pacjenta zatorów płucnych;
- zakrzepica proksymalna — powstaje w nodze, zwłaszcza w żyle podkolanowej, żyle głównej dolnej oraz żyłach biodrowych i udowych. Powinna być jak najszybciej zdiagnozowana i leczona, ponieważ jej częstym powikłaniem jest zatorowość płucna;
- zakrzepica żył powierzchniowych —zazwyczaj towarzyszy żylakom. Zakrzepica żył powierzchniowych obejmuje żyły, które znajdują się tuż pod powięzią;
- zakrzepica żył głębokich — obejmuje układ żylny kończyn dolnych;
- zatorowość płucna — znana również jako zakrzepica płuc;
- zakrzepica wątrobowa — zmiany zakrzepowe występują w żyłach wątrobowych, jednak mogą obejmować również żyłę główną dolną;
- zakrzepica w ciąży — dotyczy odcinka biodrowo-udowego i jest wywołana uciskiem naczyń i narządów przez macicę;
- obrzęk bolesny – ostra postać zakrzepicy żylnej, która wywołuje wiele bolesnych objawów.
Niestety pierwsze kontakty z lekarzem w sprawie zakrzepicy były dla Teodozji trudnym doświadczeniem.
– Kiedy zgłosiłam się do lekarza, to poczułam się tak, jakbym była tam niepotrzebnym pacjentem – wspomina. – Lekarz potraktował mnie jak intruza, przebadał, stwierdził, że jestem zdrowa, ale przepisał antybiotyk w razie czego i wysłał do domu. Wiedziałam, że jestem chora, jednak takie potraktowanie mnie ze strony lekarza było szokujące. Z nogą było coraz gorzej, jednak z uwagi na przykre doświadczenia nie chciałam iść znów do lekarza, który nawet nie przepisał mi leków przeciwzakrzepowych. Na szpitalny odział ratunkowy zawiozła mnie wnuczka, gdy było już naprawdę źle. Dostałam temperatury, noga była cała czerwona i bardzo gorąca. Tam lekarz złapał się za głowę, gdy usłyszał, jak potraktował mnie jego poprzednik. Dostałam odpowiednią opiekę oraz leki.
W prawidłowo funkcjonującym układzie krwionośnym przepływ krwi przez żyły do serca nie jest w żaden sposób ograniczany ani blokowany. Krew z żył z kończyn dolnych jest tłoczona do serca za pomocą pracujących mięśni, natomiast spływanie krwi w drugim kierunku jest kontrolowane przez zastawki, które znajdują się w naczyniach żylnych. Jeżeli mechanizm przepływu krwi zostanie zaburzony, dochodzi do stanu zapalnego, a w konsekwencji do uszkodzenia nabłonka wyściełającego żyły. Tam, gdzie występują uszkodzenia, płytki krwi przyklejają się do ścian żył i do siebie nawzajem, tworząc zakrzep. W takiej sytuacji zwęża się światło naczyń krwionośnych, co utrudnia lub uniemożliwia swobodny przepływ krwi obwodowej do serca.
Wymienia się trzy czynniki, które mogą prowadzić do zakrzepicy. Jednym z nich jest wystąpienie przynajmniej dwóch z trzech objawów tzw. triady Virchowa. Objawy to:
- zaburzenia w żylnym przepływie krwi — mogą być spowodowane na przykład unieruchomieniem nogi czy uciskiem na naczynia żylne;
- zmiany w składzie krwi, które zwiększają ryzyko tworzenia się zakrzepów, np. nadpłytkowość;
- zmiany w śródbłonku naczyniowym, które powstają w wyniku uszkodzenia naczynia w efekcie działania różnych czynników zewnętrznych.
Objawy zakrzepicy są dość charakterystyczne, a ich lista stosunkowo długa. Znajomość objawów zakrzepicy jest niezwykle istotna, ponieważ może uchronić przed poważnymi powikłaniami. Omawiając symptomy, warto zwrócić uwagę na sześć najczęściej występujących objawów zakrzepicy:
- obrzęk i ból nóg — zakrzepica żył głębokich to najbardziej znany rodzaj tej choroby. Jednym z pierwszych sygnałów, że w organizmie coś się dzieje, jest ból nóg, który ustępuje, gdy podniesiemy kończynę do góry. Można też zauważyć dziwny kolor skóry. Kiedy krew nie przepływa prawidłowo, skóra może być blada, a nawet szaro-niebieska. Jeśli zauważysz te dolegliwości, nie zwlekaj i szybko umów się do lekarza;
- gorączka — występuje zarówno w przypadku zakrzepicy żył głębokich, jak i zatorowości płucnej. Warto też zwrócić uwagę na ocieplenie jednej kończyny. Jeśli noga wydaje się cieplejsza niż reszta ciała, to może oznaczać, że utworzył się zakrzep;
- ból w klatce piersiowej — zwykle kojarzy się z zawałem, ale warto wiedzieć, że jest również charakterystyczny dla bardzo niebezpiecznej zatorowości płucnej. Jeśli towarzyszy mu uczucie ucisku i problemy z oddychaniem, należy natychmiast wezwać pogotowie. To stan bezpośredniego zagrożenia życia, ponieważ może dojść do nagłego zatrzymania krążenia;
- niedowład kończyn — częste drętwienie kończyn powinno wzbudzić Twój niepokój. Nie musi oznaczać, że masz zakrzepicę, ale to objaw wielu schorzeń o podłożu np. neurologicznym, dlatego lepiej to sprawdzić. Brak czucia w rękach i nogach może też wskazywać na zakrzepicę. Zakłócony przepływ krwi powoduje drętwienie i mrowienie kończyn;
- zadyszka — występująca zadyszka może być cichym objawem zakrzepicy. Oczywiście skrócenie oddechu może oznaczać chwilowe osłabienie, ale może to być również symptom poważniejszych problemów zdrowotnych, takich jak niewydolność serca czy dławica piersiowa;
- zaburzenia mówienia i widzenia — rozmazany obraz może być skutkiem zaburzeń przepływu krwi. Jeśli oprócz problemów z widzeniem pojawiają się też inne wymienione wcześniej dolegliwości, należy skonsultować się z lekarzem. Specjalista oceni, czy potrzebne są dalsze badania.
– Choroba to ciągły ból – opowiada Teodozja. – Ciężko mi chodzić, mam także problem, żeby wstać z łóżka. Kiedy pojawia się zakrzep, noga staje się obrzęknięta, gorąca oraz czerwona. Dostaję wtedy temperatury. Zdarzyło mi się to już kilka razy, pomimo brania leków przeciwzakrzepowych. Niestety moja choroba bardzo się posunęła. Noga jest już na stałe czerwona i opuchnięta, dodatkowo pojawiła się na niej mała rana, z której ciągle sączy się płyn. Pomimo leków, nie chce się zagoić. Wiem, że zostanie już ze mną do końca życia. Jedynym wyjściem jest operacja, jednak w moim wieku jest to już bardzo niebezpieczne i może skończyć się zatorem.
Osoby po 40. roku życia, unieruchomione, mające uwarunkowania genetyczne, prowadzące niezdrowy tryb życia, czyli palące papierosy oraz otyłe, a także mające żylaki są bardziej narażone na ryzyko zachorowania. To samo tyczy się osób po przebytym udarze mózgu, zawale serca czy sepsie, ale też kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną, w ciąży czy połogu. Żeby zapobiec zakrzepicy trzeba przede wszystkim odpowiednio się nawadniać, a w ramach profilaktyki dbać o ruch i aktywność fizyczną. Jeśli jednak zauważysz, że Tobie lub bliskiej osobie dzieje się coś złego, nie zwlekaj. Zadzwoń po pomoc.