W dniach 19-20 kwietnia w Warszawie odbyła się konferencja zorganizowana przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. Była ona podsumowaniem pięciu lat funkcjonowania programu „Dostępność Plus”.
Program „Dostępność Plus” to ponad 100 zakończonych inicjatyw, ponad 200 rozpoczętych projektów, inwestycje o łącznej wartości 16,7 miliarda złotych, stworzenie oraz wdrażanie ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych oraz ustawy o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. W ramach programu powołano również Radę Dostępności – instytucję wpierającą i opiniującą działania dostępnościowe MFiPR, której członkiem jest Adrian Furman, założyciel naszej Fundacji.
Dostępność jest obowiązkiem władz
Na początku konferencji wystąpiła Marta Zając chorująca na rdzeniowy zanik mięśni. Mówiła o tym, jak trudno osobom z niepełnosprawnościami jest zdobyć wykształcenie. W jej przypadku było to możliwe dzięki wsparciu i pomocy bliskich. Podkreśliła zwłaszcza trud rodziców. Mówiła również o stopniowej zmianie świadomości Polaków w zakresie dostępności, zmianie języka, zmianach w przestrzeni publicznej. Swoje wystąpienie zakończyła tym, że dostępność jest obowiązkiem władz, państwa. Jej mowa została doceniona przez kolejnych prelegentów.
Podsumowanie programu „Dostępność Plus”
Wiceminister Małgorzata Jarosińska-Jedynak mówiła o tysiącach projektów zrealizowanych na rzecz dostępności, ale też o tym, że zmiany w tym zakresie są procesem – nie można wszystkiego zmienić naraz. Podkreślała, że dostępność jest uniwersalna i przydatna dla wielu grup społecznych.
Marzena Machałek z Ministerstwa Edukacji i Nauki wykazała, że rośnie liczba dzieci ze specjalnymi potrzebami w szkołach specjalnych i ogólnodostępnych. Mówiła o edukacji włączającej, która ma ogromne znaczenie dla dzieci i rodziców. Wspominała też o godnym życiu dla tych ostatnich – żeby szkoła była blisko, na wyciągnięcie ręki, bo to likwiduje problem dojazdów. Machałek podkreśliła, że integracja pozytywnie wpływa na rozwój społeczny dzieci, które uczą się, że różnorodność jest normą. Zaakcentowała też bardzo istotny problem braku propozycji opieki/edukacji dla absolwentów szkół specjalnych.
W czasie konferencji omawiano też dostępność w kulturze. Szymon Giżyński z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego mówił o osobnych programach dotacyjnych na dostępność w obiektach kultury, a także o szkoleniu kadry i dostosowaniu konkretnych instytucji/placówek dla osób z niepełnosprawnościami.
Zaznaczono, że specjalne granty były również realizowane w zakresie ochrony zdrowia. Przyznano je na poprawę dostępności dla 234 placówek POZ oraz 73 szpitali w całej Polsce. Pozyskane środki przeznaczono na wdrożenie standardów dostępności, na wyposażenie w sprzęt ułatwiający komunikację, szkolenia, dostosowanie stron internetowych czy swobodne poruszanie się (oznaczenia, podjazdy, windy). Marcin Martyniak z Ministerstwa Zdrowia mówił o zmianie jakościowej, ale też „godnościowej”, o zauważeniu pacjentów ze specjalnymi potrzebami, szkoleniu personelu i zbieraniu dobrych praktyk. W przyszłości planowane są zmiany w szpitalach, np. dostosowanie SOR-ów. Paweł Wdówik z Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej zapowiedział też zwiększenie dostępności gabinetów ginekologicznych.
Podczas konferencji wystąpili też prelegenci z Unii Europejskiej. Katarina Ivanković-Knežević, Dyrektor Dyrekcji Generalnej do spraw Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego z Komisji Europejskiej mówiła o Centrum Dostępności Unii Europejskiej i konieczności zwiększenia dostępności na rynku pracy (asystencja, szkolenia, sprzęt). Natomiast Inmaculada Placencia Porrero z Komisji Europejskiej opowiadała o Europejskiej Dyrektywie o Dostępności, która jest już wdrażana, o produktach i usługach, które będą musiały spełnić wymogi dostępności (m.in. bankowość i ratownictwo).
Wystąpił również Jesús Hernández Galán, Dyrektor ds. Dostępności i Innowacyjności w Fundacji ONCE wchodzącej w skład konsorcjum ds. dostępności w UE, który zaprezentował zakres działania europejskiego centrum wiedzy na rzecz budowania bardziej dostępnej Europy, Accessible EU Center. Konsorcjum skupia ekspertów, którzy wspierają Europę w procesie wdrażania dostępności i są obecni w każdym kraju UE, w tym w Polsce. Kluczowe obszary działania Centrum to transport, środowisko i technologie informacyjno-komunikacyjne. Centrum będzie łączyć interesariuszy, którzy są odpowiedzialni za wdrażanie dostępności w Europie, prowadzić szkolenia oraz przeprowadzać badania. Planuje rocznie tworzyć ponad 60 publikacji, np. w zakresie dobrych praktyk, które będą dostępne w bibliotece online. Poza tym będzie gromadzić dane, opracowywać i monitorować wskaźniki efektywności, jak również organizować wydarzenia na poziomie europejskim. Więcej o działalności Centrum na stronie www.AccessibleEUCentre.eu. Kontakt mailowy pod adresem accessibleeu@fundaciononce.es.
Dostępność w praktyce
W czasie konferencji zaprezentowano też, jak Program „Dostępność Plus” sprawdza się w praktyce, czyli w poszczególnych samorządach. Wystąpił m.in. Prezydent Miasta Rzeszowa, Konrad Fijołek, który opowiedział o przestrzeni miejskiej bez ograniczeń. W Rzeszowie dokonano zmiany taboru miejskiego na niskopodłogowy i dostosowano zatoki autobusowe do potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami (wklęsłe krawężniki, płyty naprowadzające o specjalnej, wyczuwalnej strukturze – udogodnienie dla osób niewidomych i słabowidzących). Poza tym dostosowano infrastrukturę uliczną do potrzeb osób mi.in. na wózkach, w obrębie przejść dla pieszych obniżono krawężniki, zainstalowano sygnalizację świetlną wyposażoną w funkcję naprowadzania za pomocą sygnałów dźwiękowych i wibracji, a także przycisków w formie strzałek wskazujących kierunek przejścia dla pieszych.
Dostępność w biznesie
W panelu dyskusyjnym „Dostępność w biznesie – szanse, wyzwania, różne perspektywy” głos zabrali przedstawiciele takich organizacji jak The Valuable 500, Microsoft, FunWear, Allegro i Fundacja Widzialni.
Stephane Leblois, Dyrektor ds. Partnerstw w The Valuable 500 podkreślił znaczenie włączania społecznego osób z niepełnosprawnościami i opowiedział o działaniach, jakie organizacja podejmuje w tym kierunku.
Weronika Bajbak, Dyrektorka ds. relacji z administracją publiczną w Microsoft Polska zaznaczyła, że dostępność jest traktowana w jej firmie tak, jak każdy inny biznes, jest częścią i standardem Microsoftu, a nie dodatkiem o charakterze CSR. Zwróciła uwagę, że firma działa dwutorowo – z jednej strony sam Microsoft jest dostępny dla swoich pracowników, z drugiej jego produkty wpływają na to, że inne firmy też mogą być dostępne. Zapewniła też, że służą swoim doświadczeniem i udostępniają innym wypracowane przez siebie normy.
Łukasz Wysocki, współzałożyciel polskiej marki FunWear projektującej dostępną odzież podkreślił, że ubrania dla osób ze szczególnymi potrzebami powinny być funkcjonalne, a przy tym wyglądać naturalnie, ale nie mogą w żaden sposób stygmatyzować. Pomysł na biznes zrodził się w jego rodzinie. Obecnie prowadzi firmę wspólnie z żoną, projektując ubrania m.in. dla ich syna z niepełnosprawnością.
Marta Mikliszańska, Szefowa działu Public Affairs i ESG w Allegro opowiedziała o rozwiązaniach, jakie firma wykorzystuje w celu wdrażania dostępności i jak ważny jest to obszar. Jako jeden z przykładów podała dostępne automaty paczkowe, które okazały się bardzo potrzebnym rozwiązaniem dla osób o szczególnych potrzebach.
Na koniec Artur Marcinkowski, założyciel Fundacji Widzialni opowiedział o Business Accesssibility Forum, w skrócie BAF. Zaznaczył, że dostępność musi być w firmach wdrażana już na poziomie strategii. Nie ukrywał, że wiąże się to z kosztami, ale jest inwestycją, która się opłaca i nie warto z nią zwlekać.
Dalsze plany
W czasie konferencji podkreślano, że każdy, nawet najbardziej zdrowy człowiek może stać się z dnia na dzień osobą z niepełnosprawnością, dlatego tak ważne jest dostosowanie przestrzeni, ale też zmiany w sposobie myślenia. Projektowanie uniwersalne i otwartość na różnorodność wszystkim ułatwia życie. Jest to jednak proces, który program „Dostępność Plus” znacznie przyspieszył.