Mijający rok okazał się istotny w wielu aspektach, mimo iż kwestia zdrowia czy równość w dostępie do środków poprawiających jakość życia wciąż pozostawiają wiele do życzenia. Jednak wdrażanie kompleksowych programów można zdecydowanie uznać za przełomowe. W życie weszło wiele regulacji, które już teraz zaowocowały pozytywnymi zmianami, a to dopiero początek. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, to w końcu będziemy mogli mówić o wyrównanych szansach i szeroko pojętej równości społecznej. Poniżej, wraz z zaproszonymi ekspertami, podsumujemy najważniejsze kwestie.
1. Rozpoczęcie programu „Dostępność Plus”
Przypomnijmy, to odgórna, przyjęta uchwałą Rady Ministrów rządowa inicjatywa, która ma zmienić jakość życia całego społeczeństwa w odniesieniu do szeroko rozumianych zmian cywilizacyjnych i korzystania z pełni praw obywatelskich. Program powstał na podwalinach polityki zrównoważonego rozwoju, która w założeniu ma poprawiać sytuację gospodarczą w kraju. Szczególny nacisk kładzie ona na próbie wyrównania szans osób niepełnosprawnych oraz seniorów w zakresie likwidacji społecznych nierówności, wynikających np. z fizycznych ograniczeń. To pierwsze tak kompleksowe podejście do problemu, które włącza i aktywizuje organizacje pozarządowe, samorządy i obywateli. Kluczową rolę przy powstawaniu ramowych założeń programu „Dostępność Plus” odgrywa opinia samych zainteresowanych, czyli środowiska osób niepełnosprawnych. Ustawa o dostępności, która reguluje wszystkie powyższe kwestie, została przyjęta przez rząd w lipcu 2018 roku, mimo iż brakowało jeszcze narzędzi i regulacji, które umożliwiłyby jej skuteczne wdrożenie. Wyznaczone cele, zgodnie z harmonogramem, mają zostać osiągnięte do 2025 roku.
O komentarz poprosiliśmy Ewę Lefik-Babiarz, eksperta ds. Funduszy Unijnych w Grupie AF:
„Rok 2019 to rok przełomu w zakresie uwypuklenia potrzeb osób niepełnosprawnych. Po wielu latach formalnej stagnacji wprowadzono program „Dostępność Plus”, który nie tylko określił cele i potrzeby, ale także zainicjował (wręcz wymógł) implementację tych oczekiwań w Programach Operacyjnych współfinansowanych ze środków UE na terenie naszego kraju jeszcze w obecnej perspektywie finansowej, tj. 2014-2020. Z mojej perspektywy osoby zajmującej się projektami, ale także osoby, której niepełnosprawność dotyczy na co dzień, to absolutnie najważniejsze działanie, które realnie przekłada się na dostrzeganie problemów osób niepełnosprawnych i wychodzenie naprzeciw barierom, które budowane były przez lata, stwarzając NIEDOSTĘPNOŚĆ wielu obszarów życia dla osób z niepełnosprawnościami. Cieszę się, że ten przełom myślowy, programowy, finansowy przyszedł”.
Program „Dostępność Plus” zakłada też zapewnienie swobody w dostępie do szeroko rozumianych usług dla każdego obywatela kraju. Przez dostęp rozumie się odpowiednią organizację przestrzeni publicznej, tj. poprawę architektury miast, miasteczek lub wsi, możliwość swobodnego korzystania z transportu publicznego, edukacji, służby zdrowia, usług publicznych, mediów czy usług elektronicznych. Choć wymienione obszary wydają się być oczywistym i niezbywalnym prawem, to dotychczas osoby niepełnosprawne napotykały i wciąż jeszcze napotykają wiele trudności w tym zakresie.
W tym miejscu warto wspomnieć, że już teraz rozpoczął się program wyposażania przynajmniej 25 szpitali i 125 przychodni pod kątem poprawy dostępności. Wydaje się to małą liczbą, jednak patrząc na obecną architekturę placówek służby zdrowia, jest to już „coś”.
2. Powstanie Rady Dostępności
Powołanie do życia Rady Dostępności miało na celu ułatwienie wdrażania dostępności jako ogólnie przyjętej zasady w życiu publicznym. W szeregach Rady zasiedli nie tylko wybitni eksperci, specjaliści i przedstawiciele administracji rządowej, ale również przedstawiciele osób niepełnosprawnych, którzy stawiają najbardziej trafne diagnozy problemu braku dostępności.
Rolą Rady Dostępności jest opiniowanie i specjalistyczne doradztwo w zakresie powstawania aktów prawnych, rekomendacje i poradnictwo w realizacji tych istniejących, promocja wrażliwości społecznej na potrzeby osób niepełnosprawnych oraz analizowanie i przygotowywanie rzetelnych ekspertyz, które umożliwią realizację programu „Dostępność Plus”. Można wierzyć, że dzięki Radzie program nie będzie martwym pomysłem i zaniedbane dotąd obszary będą powoli zmieniane na korzyść osób niepełnosprawnych.
3. Wejście w życie Ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami
Śmiało można ją określić jako kluczową w realizacji programu „Dostępność Plus”. Precyzyjnie określa nie tylko narzędzia, umożliwiające realizację programu, ale wskazuje również jednostki koordynacyjne i realizujące jej zapisy. Ustawa wraz z organami Rady Dostępności tworzą kompleksowy program „Dostępność Plus” wraz z narzędziami potrzebnymi do jego realizacji.
O komentarz w kwestii wdrażanych zmian poprosiliśmy prezesa Grupy AF, Fundatora Fundacji Biznes Bez Barier, Adriana Furmana:
„To pierwsze takie rozwiązanie prawne, które całościowo dostosowuje rzeczywistość do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Niestety przez 30 lat demokracji możemy mówić o wyspach dostępności i oceanie niedostępności, jeżeli chodzi o polską rzeczywistość. Ta ustawa, bazująca na amerykańskich rozwiązaniach American Disability Act, ma właśnie na celu wypracować holistyczne rozwiązania. Jako członek Rady Dostępności jestem pewien, że to doprowadzi nas Polaków do sukcesu”.
4. Wejście w życie Ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych
To Ustawa, która weszła w życie w maju 2019 roku. Pozwala implementować przepisy dyrektywy unijnej w przedmiotowym zakresie oraz reguluje wytyczne dla dostępności treści internetowych. Oznacza to odgórną konieczność dostosowania stron internetowych oraz aplikacji mobilnych dla osób niepełnosprawnych, umożliwiając im prawidłowe odczytywanie zawartości stron z użyciem programów asystujących, rozszerzenie dostępności dla użytkowników z ograniczeniami dostępu, osób słabowidzących, ale także rozszerzenie dostępności publikacji multimedialnych dla osób głuchych i niewidomych oraz zastosowanie potrzebnych napisów i audiodeskrypcji dla materiałów filmowych.
Dzięki wdrożeniu zapisów, ze stron internetowych i aplikacji instytucji publicznych w końcu swobodnie będą mogli korzystać wszyscy użytkownicy – bez względu na wiek, niepełnosprawność, jakość posiadanego sprzętu czy oprogramowanie. To bardzo istotny krok w kierunku wyrównania szans w korzystaniu i konsumpcji treści Internetu, który niestety pozostawał dotąd przestrzenią pełną barier.
5. Realizacja programu „Usługi opiekuńcze dla osób niepełnosprawnych”
To ostatni program, o którym pragniemy wspomnieć w tegorocznym podsumowaniu. Zaakceptowana przez Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej regulacja jest realizowana w ramach Solidarnościowego Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych. Nadrzędną rolą programu jest zwiększenie dostępności usług opiekuńczych dla osób niepełnosprawnych. W ramach jego założeń przyjmowane są wnioski, umożliwiające uzyskanie dofinansowania, które pozwoli gminom lokalnie zwiększyć godziny usług opiekuńczych.
O komentarz na ten temat poprosiliśmy Prezesa Stowarzyszenia Osób Niepełnosprawnych “Podkarpacie” w Jaśle, Wojciecha Gajewskiego:
„Z bliskich nam działań została zamontowana winda w budynku gminy Jasło tak, żeby osoba poruszająca się na wózku mogła załatwić swoje sprawy bezproblemowo. Jednocześnie trwa nabór osób niepełnosprawnych do powstającego Zakładu Aktywności Zawodowej, który zostanie uruchomiony również przez naszą gminę”.
Podsumowując mijający rok, bez wątpienia możemy stwierdzić, że zapoczątkował on szereg istotnych zmian, które będą procentować w przyszłości. Dynamika wprowadzanych przepisów, ustaw i programów pokazuje, że coś w końcu ruszyło do przodu. Co więcej, nowe przepisy i regulacje zapowiadają lawinę kolejnych zmian, już nie tylko w teorii, ale w realnych, codziennych potrzebach osób niepełnosprawnych.
W fundacji Biznes Bez Barier patrzymy więc w przyszłość z ogromną nadzieją i wiarą w to, że 2020 rok będzie czasem kolejnych przełomów. Bardzo się cieszymy, że wdrożone regulacje, ustawy i programy podchodzą w sposób gruntowny i spójny do problemu równości, dostępności, szans i godnego życia osób dotkniętych niepełnosprawnością. Perspektywy wydają się być bardzo obiecujące. Tego Państwu i sobie życzymy!