Dostępność architektoniczna to jeden z fundamentów w budowaniu inkluzywnego społeczeństwa, w którym każdy, niezależnie od sprawności, wieku czy sytuacji życiowej, ma równe szanse w korzystaniu z przestrzeni publicznych. Audyt dostępności architektonicznej to narzędzie, które pozwala ocenić, na ile budynek lub przestrzeń spełnia te założenia.
Co to jest audyt dostępności architektonicznej?
Jest to specjalistyczna analiza budynków i przestrzeni publicznych pod kątem ich użyteczności dla osób ze szczególnymi potrzebami. Dotyczy to nie tylko osób z niepełnosprawnościami, ale także osób starszych, dzieci, opiekunów z wózkami dziecięcymi, a także osób czasowo niesamodzielnych. Taki audyt może być przeprowadzany zarówno na etapie projektowania nowego obiektu, jak i dla istniejących budynków, które mają być modernizowane lub wymagają oceny obecnego poziomu dostępności. Może on też być pomocny dla budynków zabytkowych, ponieważ pozwala sprawdzić, czy jest możliwość zapewnienia dostępności architektonicznej lub przynajmniej alternatywnej w innej formie.
Dla kogo przeprowadza się audyty?
Audyt dostępności jest szczególnie istotny dla:
- jednostek administracji publicznej (samorządowej i centralnej),
- zarządców infrastruktury komunikacyjnej,
- deweloperów,
- placówek edukacyjnych i medycznych,
- firm, które realizują zasady społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR).
To właśnie te podmioty mają obowiązek (lub przynajmniej społeczną odpowiedzialność) zadbać o dostępność w swoich obiektach i przestrzeniach.
Jak przebiega audyt?
Przeprowadzenie audytu zwykle obejmuje trzy kluczowe etapy:
- Analiza dostępności
Eksperci dokonują szczegółowego przeglądu budynku lub projektu. Sprawdzają m.in. wejścia, ciągi komunikacyjne, windy, schody, toalety, oznaczenia dla osób z niepełnosprawnością wzroku, a także dostępność informacji. - Raport Dostępności Architektonicznej
Powstaje dokument opisujący aktualny stan dostępności oraz wskazujący bariery, które utrudniają lub uniemożliwiają samodzielne korzystanie z obiektu. - Rekomendacje
W raporcie zawarte są konkretne propozycje zmian — mogą to być zarówno zalecenia projektowe (dla nowych budynków), jak i wskazania modernizacyjne (dla istniejących obiektów). Rekomendacje uwzględniają obowiązujące przepisy prawa budowlanego, wytyczne krajowe (jak Standardy Dostępności) oraz międzynarodowe normy, np. Konwencję ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.
Co zyskuje organizacja?
- Spełnienie obowiązku ustawowego – zgodnie z ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, wszystkie podmioty publiczne mają obowiązek zapewnić dostępność architektoniczną, cyfrową i informacyjno-komunikacyjną.
- Zwiększenie liczby użytkowników – w Polsce żyje ok. 4,7 mln osób z niepełnosprawnościami (dane GUS, 2021), a jeśli dodamy osoby starsze i rodziny z małymi dziećmi, liczba potencjalnych beneficjentów dostępnych przestrzeni rośnie kilkukrotnie.
- Lepszy wizerunek – instytucje i firmy przyjazne osobom z niepełnosprawnościami są postrzegane jako bardziej nowoczesne, odpowiedzialne i etyczne.
- Dostęp do funduszy – wiele dotacji krajowych i unijnych uzależnia wsparcie od spełnienia kryteriów dostępności.
Audyt a obowiązki prawne
W Polsce od 2019 roku obowiązuje ustawa o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, która nakłada na podmioty publiczne obowiązek zapewnienia dostępności architektonicznej. Audyt może być więc nie tylko narzędziem dobrowolnej poprawy jakości usług, ale również częścią realizacji obowiązku prawnego.
Audyt dostępności architektonicznej to proces oceny i optymalizacji przestrzeni z myślą o wszystkich użytkownikach, szczególnie tych, którzy napotykają na bariery w codziennym funkcjonowaniu. Jest nie tylko techniczną analizą, ale również wyrazem szacunku dla różnorodności społecznej i dążenia do sprawiedliwości społecznej.
Sprawdź, jak nasza fundacja może pomóc Twojej organizacji w przeprowadzeniu audytu dostępności nie tylko architektonicznej, ale też cyfrowej i informacyjno-komunikacyjnej. Informacje znajdziesz na naszej stronie w zakładce Dostępność i audyty.